SÜT ÇOCUKLUĞU DÖNEMİNDE BESLENME ve EK  GIDALAR

Değerli aileler;

Bu yazı çocuğunuzun tamamlayıcı gıdalara (ek katı gıdalara) geçişinde size yardımcı olmak için hazırlanmıştır.

      Altıncı ayda  anne sütünün ya da hazır mamaların bebeğin artan enerji gereksinimini karşılayamaması, doğumda sağlanan bazı vitamin ve mineral depolarının tükenmesi gibi nedenlerden dolayı ek katı gıdalara başlanır. Ek gıdalara 4. aydan önce başlanması enfeksiyonlar ve ishallere, alerji sıklığında artışa, anne sütü yararlanımının azalmasına, uzun vadede  şişmanlık, damar sertliği ve hipertansiyon vb hastalıklara neden olmaktadır. Yine  ek katı gıdalara 7. aydan sonra başlanması besinlerin reddedilmesine, beslenme yetersizliğine, bağışıklık sisteminde baskılanmaya, demir eksikliğine neden olabilir.

Bebeğiniz ek gıdalar için hazır mı? Bunu anlamanız için bazı ipuçları var.

• Siz yemek yerken heveslenerek heyecanını belli ediyor, ağzını şapırdatıyorsa

• Nesnelere uzanmaya başlamışsa

• Eline aldığı şeyleri ağzına götürmeye başlamışsa

• Oturur pozisyonda destekli de olsa durabiliyorsa

Bebeğin ne yediği kadar, nasıl yediği de  yeme alışkanlıkları açısından önem taşır. Ek gıdalara geçişte önemli olan  bir takım besinlerin karıştırılıp, makineden geçirilerek pürüzsüz bir hale getirildikten sonra yatar konumdaki bebeğin ağzından akıtılması demek değildir.  Ek gıdaya geçiş için ön koşullar şunlardır;

• Yemek zamanları düzenli ve aynı saatte olmalıdır.
• Bebek oturur konumda olmalıdır.
• Elinde kaşık tutmalıdır.
• Ne yediriliyorsa küçük bir miktar da önüne konmalı, buna dokunması, koklaması, yemeye çalışması ve dağıtmasına izin verilmelidir.
• Bebeğin elleri serbest olmalıdır.
• Çocuğun bir ek gıda ile ilk kez karşılaştığı unutulmamalıdır. Başlangıçta ağzından püskürtmesine hazır olunmalı, bu asla gıda reddi olarak kabul edilmemelidir. Bu nedenle söz konusu ek gıda önce küçük miktarda başlanmalıdır.
• Farklı besinler en az 3 gün tercihen 7 gün ara ile verilmelidir.
• Bebeğin hoşlanmadığı yiyecekler 3-4 haftalık aralarla tekrar denenmelidir.
• Besinler çocuğa değişik tat, kıvam, renk ve çeşitlilikte sunulmalıdır.
• Besinler temiz ve taze pişmiş olmalıdır.
• Besinler çok fazla sıcak ve soğuk olmamalıdır.
• Mevsimine uygun olarak doğal yetiştirilmiş sebze ve meyvelerden hazırlanmış olmalıdır.
• Tuzlu, salçalı, baharatlı ve alerji yapma olasılığı yüksek olan gıdalardan kaçınılmalıdır
• Yeni besinler bebek aç iken (tercihen 1.5 saattir  emmemiş olmalı) verilmelidir.

Ek besinler aşağıda verilen sıra ile yaklaşık her hafta bir grup eklenerek, sabit öğün saatlerinde verilir. Her grup 2-3 mama kaşığı/gün miktarında başlanıp her gün verilen miktar 2 kat arttırılarak,

150 cc’ye (=1 mama kasesi) ulaşılır. Bu miktar bir öğün veya ara öğünü oluşturur. Her grup bir öğün veya ara öğün olduktan sonra (ki bunun için gerekli süre 1 haftadır) bir sonraki besin grubu günlük beslenmeye eklenir.

Besin gruplarının başlanması açısından örnek liste şu şekildedir:

1. Hafta: Yoğurt (Tercihen evde mayalanmış-devam sütü ya da anne sütü ile de mayalanabilir) veya kısa raf ömürlü hazır doğal yoğurtlar)

2.Hafta: Sebze püresi (Patates, havuç, kabak, karnabahar, maydanoz, brokoli, vb. sebzeler pirinç, kırmızı mercimek, zeytin yağı ilavesi ile az su veya buharda haşlanır, çatalla ezilir veya tel süzgeçten geçirilir, ezmek için makine kullanılmaz)

3. Hafta: Meyve püresi (8-9. aya dek narenciye grubu, 1 yaşa dek çilek ve kivi hariç)
4. Hafta: Kahvaltı (2-3 bebe bisküvisi veya 1 dilim ekmek, 50 gr kadar tuzu alınmış beyaz peynir, 1 kaşık pekmez anne sütü, mama veya yoğurtla ezilebilir) (ana öğün)

5.Hafta: Yumurta sarısı (Katı haşlanmış sarıdan 1 nohut kadar başlanarak, her gün arttırılıp günde yarım- bir yumurta sarısı kahvaltıya eklenir)

6. Hafta: Et (Günlük 1 köfte kadar dana veya tavuk kıyması sebzesine eklenir
7. Hafta: Evde pişen yemeklere ve akşam ana öğününe başlanır. Yemekler zeytin yağı ile pişirilmeli, çok tuz içerdiği için salça yerine domates ezmesi kullanılmalı, yemeğin tuzu ocaktan indirmeden ilave edilmeli, tuz atılmadan önce de bebek için bir miktar ayrılmalıdır. Bu şekilde hazırlanmış olan dolmalar, türlüler, etli-etsiz tüm sebze yemekleri, yoğurtla ezilerek pirinç pilavı, çatalla ezilerek ızgara köfte, ev yapımı çorbalar bebeğe rahatlıkla verilebilir.
8. Hafta: Kuru baklagiller (kuru fasulye, nohut, yeşil mercimek) ve bulgur da yiyebileceklerinin arasına girer. Haftada en az 1 öğün verilebilir.
9. Hafta: Narenciye grubu meyveler ve çiğ domates başlanır.
10. Hafta: Tavuk veya Balık (Az kılçıklı, bol etli büyük balıklar), kızartma dışındaki her şekilde pişirilerek, haftada en az 1 öğün verilmelidir.

• Öğün sayısı: 6-8 ay arası 2 öğün; 9-12 ay arası 3-4 öğün ek gıda yeterlidir.

Geri kalan öğünlerde anne sütü alması, sütün az olduğu durumlarda formül mamalarla eksiğin yerine konulması gereklidir.

• Bebeğinizin midesi kendi yumruğu kadardır, bir öğünde verdiğiniz katı gıda miktarını buna göre ayarlayabilirisiniz. Ek gıdaları fazla miktarda verdiğinizde kusma, kabızlık ve uzun dönemde obezite riskini artırmaktadır.
• Her bebek karıştırılarak ezilmiş kahvaltıyı sevmeyebilir. Bu bebeklere kahvaltı içeriği tek tek verilebilir. Kahvaltı olarak domatese geçtikten sonra zeytin yağlı, peynirli domates ezmesi ekmekle yedirebilir veya yumurta sarısına geçildikten sonra peynirli omlet de yapabilir.
• 1 yaşına dek bal, çilek, kivi, yumurta akı, çerez, çay, inek sütü, tuz ve şekerden kaçınmak gerekir. Bir yaşından sonra bebek ailenin yediği her şeyi yiyebilir, ancak her zaman abur-cubur, “fast food” ve hazır gıdadan kaçınmak gerekir.
• Pekmez: Az şekerli ve ev yapımı ise topraktan geçirilmemiş olması gerekir. Cam kavanozda hazır satılan doğal pekmezi de rahatlıkla verebilirsiniz. Şekerli olan pekmez fazla verildiğinde bebeğin iştahını azaltabilir. Demir içeriği yüksek olmasına rağmen barsaklardan emilimi az olduğu için tek başına bebeğin demir ihtiyacını karşılayamaz. Demir damlasına en az 1 yaşına kadar devam ediniz.
• Et ürünleri: hayvansal protein kaynakları yararlanımının fazla olması nedeniyle mutlaka bebek beslenmesinde yer almalıdır. Yumurta, kırmızı et, tavuk, balık mümkün olduğunca tüketilmelidir. Ciğer de demir açısından zengindir, püre halinde çorba ve yemeklerin içine katılabilir.
• Balık: somon, tuna, sardalya, uskumru gibi balıklar omega 3 ve d vitamini açısından zengindir, özellikle tercih edilmelidir. Haftada 1 veya 2 kez tüketilmelidir. Dip balıkları ve küçük kılçıklı balıklar verilmemelidir.
• Ek gıdalarını alıyor olsalar da, bebekler üzerine istedikleri kadar emebilirler. Formül ile beslenen bebekler de ek gıdalara ek olarak 500 ml/gün mama almaya devam etmelidirler. Çünkü, 2 yaşına dek bebeklerin temel protein, kalsiyum-fosfor ve en kolay kalori kaynağı süttür.
• Hazırlanmış olan besinler 2 saat içinde tüketilmelidir. Buzdolabında beklemiş, dünden kalan gıdalar bebeklere verilmemelidir.
• Su; 1 yaşına kadar kaynatılmış ılımış şekilde verilir. Tercihen musluk suyu ya da cam şişede hazır sular verilmelidir. Bardakla ya da kaşıkla verilir, biberon kullanılmaz. Gün içinde sık sık azar azar su teklif edebilirsiniz.